PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC TRẺ TỰ KỶ TẠI TRƯỜNG CHUYÊN BIỆT KHAI TRÍ

I - PHƯƠNG PHÁP TEACCH

Trường CB Khai Trí áp dụng phương pháp TEACCH để giáo dục và dạy dỗ trẻ, sau khi trẻ đã được khoa Tâm lý bệnh viện Nhi Đồng chẩn đoán và lượng giá mức độ rối loạn, được lập hồ sơ để theo dõi.

TEACCH là tên gọi của :

Treatment : trị liệu, cách xử lý, giải quyết.

Education : cách nuôi nấng, dạy dỗ.

Autistic : tự kỷ.

Child, Children : trẻ em từ 0 – 12 tuổi.

Communication : trao đổi, tiếp xúc.

Handicapped, Handicap : khuyết tật.

Phương pháp TEACCH là phương pháp giáo dục và dạy dỗ trẻ tự kỷ và những trẻ có rối loạn, khó khăn trong việc diễn tả mình và tạo quan hệ tiếp xúc với người khác. TEACCH được bang Bắc Carolina thuộc nước Mỹ chọn làm chương trình dạy chính thức cho trẻ em có những vấn đề trong lãnh vực phát triển.. Đây là phương pháp được một tập thể nhiều bác sĩ, tâm lý gia, giáo sư, chuyên viên thuộc nhiều ngành soạn thảo.

 

1. Tại Việt Nam, phương pháp TEACCH được áp dụng bởi tiến sĩ Nguyễn Văn Thành (người có kinh nghiệm 25 năm nuôi dạy trẻ tự kỷ ở Bỉ) đưa vào giảng dạy từ năm 2004 và viết thành sách "trẻ em Tự kỷ" do nhà xuất bản tôn giáo xuất bản năm 2006.

Tùy theo mức độ rối loạn của từng trẻ, chúng tôi áp dụng chương trình TEACCH để dạy trẻ phát triển trong các lãnh vực :

a. bắt chước.

b. nhận thức.

c. vận động thô.

d. vận động tinh.

e. phối hợp mắt-tay.

f. kỷ năng hiểu biết (tư duy).

g. kỷ năng ngôn ngữ.

h. kỷ năng tự lập.

i. kỷ năng xã hội hóa.

Là các lãnh vực cần đạt được để trẻ hòa nhập với cộng đồng.

2 – Theo dõi kết quả giáo dục và hỗ trợ

Định kỳ 3 tháng, các em sẽ được lượng giá mức độ phát triển, sau đó cùng với giáo viên và cha mẹ lên chương trình dạy dỗ tiếp theo.

Giáo viên của trường Khai Trí sẽ được khoa Tân lý bệnh viện Nhi Đồng huấn luyện chuyên môn và cập nhật kiến thức định kỳ trong các tài liệu mới do các chuyên viên các nước trên thế giới đến hỗ trợ.

3 – đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ

Chúng tôi áp dụng chương trình can thiệp sớm "từng bước nhỏ một", theo tài liệu của trung tâm Nghiên cứu giáo dục trẻ khuyết tật TP Hồ Chí Minh dịch từ chương trình Macquarie của trường đại học Macquarie ở Sydney (Úc) dùng can thiệp sớm cho trẻ chậm phát triển trí tuệ dưới 4 tuổi.

Nội dung dạy :

a. dạy các kỹ năng giao tiếp thông qua các hoạt động vui chơi và những sinh hoạt hàng ngày.

b. dạy các kỹ năng vận động thô.

c. dạy các kỹ năng vận động tinh, phối hợp mắt-tay.

d. dạy các kỹ năng nhận biết và sử dụng ngôn ngữ.

e. dạy các kỹ năng cá nhân và xã hội.

II - PHƯƠNG PHÁP TÂM VẬN DỘNG của Bernard Aucouturier:

" Tâm vận động là một phương pháp can thiệp lãnh vực tâm lý và giáo dục, nhằm giúp trẻ em phát triển một cách đồng bộ trong mọi địa hạt thuộc đời sống con người, nhất là trẻ từ 0 – 7 tuổi"

" mục đích của tâm vận động là nâng đỡ, xúc tác tiến trình phát triển của trẻ em, trong đời sống tâm lý và tình cảm, bằng cách dựa vào những sinh hoạt thể lý để tác động".

Tùy theo tuổi và cấp độ phát triển của trẻ em. Trong phòng tâm vận động, chúng tôi sẽ dùng các trò chơi vận động để giải tỏa xung năng, trò chơi tỉnh lặng – hình dung ...để tác động giúp trẻ phát triển vận động và tâm thần.

Ngoài những kiến thức lý thuyết ấy, điều kiện thiết yếu thứ hai, cần có mặt trong hành trang của người chuyên viên Tâm Vận Động, là một số thái độ cần được tôi luyện, đến độ thấm thấu và nhuần nhuyễn, mỗi khi chúng ta tiếp xúc và sinh hoạt với trẻ em.

Điều kiện thứ ba là thể thức tổ chức một khung gian sinh hoạt thích hợp và một số dụng cụ đặc biệt cần thiết bị.

Ngoài ra, người chuyên viên Tâm Vận Động cần tôn trọng, một cách nghiêm túc, một số nguyên tắc hành động. Thiếu điều kiện nầy, Phương Pháp Tâm Vận Động sẽ mất hết hiệu năng và ý nghĩa cơ bản.

Hẳn thực, nếu Phương Pháp nầy không giúp được trẻ em thực thi những bước tiến bộ rõ rệt, vì một vài nguyên nhân đang còn thoát khỏi tầm kiểm soát và nghiên cứu của chúng ta, ÍT NHẤT nó mang lại cho trẻ em những giờ phút giải trí, vui đùa và thư giản...Nó cũng không làm tổn hại cho những trẻ em có tư chất mong manh, tế nhị hay là « dễ vỡ ».

Nói tóm lại, Phương Pháp Tâm Vận Động Aucouturier nhắm mục đích là phát triển trẻ em, về mặt tâm lý, bằng cách tác động trên lãnh vực cơ thể, vận động. Chúng ta sử dụng phương pháp nầy, để tiếp cận trẻ em, và giúp trẻ em phát triển, trên nhiều bình diện khác nhau, thuộc đời sống làm người của mình như : sinh hoạt vận động, sinh hoạt tình cảm và sinh hoạt tư duy.

Thêm vào đó, không những chỉ tạo điều kiện thuận lợi nhằm phát huy đời sống tâm lý của trẻ em, bằng con đường vận động và thể lý, Phương Pháp nầy còn có hiệu năng giải tỏa, khai phóng vấn đề tiếp xúc, trao đổi và thông đạt, cũng như vấn đề sáng tạo, kiến dựng bản thân. Nhờ vào hai khả năng nầy, là kết dệt những quan hệ và sáng tạo cuộc đời, trẻ em sẽ từ từ thoát ra khỏi chiếc vỏ « tự kỷ », không còn coi mình là « trung tâm của vũ trụ ». Đồng thời, về mặt tích cực, trẻ em sẽ thực hiện những bước tiến bộ trong năm lãnh vực khác nhau sau đây : xúc động, tưởng tượng, hình tượng, tri thức và suy luận.

Trẻ em đang cần sự có mặt của người lớn, hoạt động như một hình tượng trong các trò chơi, mới có thể dần dần tiến tới khả năng tiếp xúc, trao đổi với bạn bè cùng trang lứa, trong tương lai. Sở dĩ như vậy, vì loại trẻ em nầy, trong hiện tại, đang có những năng động, những ký hiệu, cũng như những hình thức diễn tả và nỗi niềm khổ đau quá riêng biệt, đặc thù. Chúng nó CHƯA có gì làm « mẫu số chung » với những trẻ em khác. Không có sự giúp đỡ của một chuyên viên có kinh nghiệm, chúng nó không thể nào hóa giải bao nhiêu vấn đề khó khăn trầm trọng của mình. Người chuyên viên Tâm Vận Động đặc trách loại trẻ em nầy, cần được đào tạo một cách kỹ càng, mới có thể đi vào thế giới xa lạ, âm u, bít kín của các trẻ em nầy. Trên cơ sở đó, họ sẽ cho phép các trẻ em nầy giải tỏa - nghĩa là tống xuất ra ngoài, một cách tối đa – để hiểu biết bản thân của mình.

III - PHƯƠNG PHÁP ABA (Applied Behavior Analysis – Phân tích hành vi ứng dụng)

Đây là một trong số những phương pháp hữu hiệu nhất để dạy những trẻ CPTTT kể cả trẻ tự kỷ,. Những kỹ năng đặc biệt được dạy bằng cách chia chúng ra thành những bước nhỏ, dạy một bước trong một thời điểm và củng cố bước trước đó. Nhiều năm qua, ABA được sử dụng để dạy các cá nhân với những khả năng khác nhau, và có thể được sử dụng trong tất cả lĩnh vực kỹ năng: Tự chăm sóc, lời nói và ngôn ngữ, kỹ năng cư xử xã hội.

Ưu điểm

- Có kết quả nhất quán khi dạy những kỹ năng và hành vi mới cho trẻ tự kỷ

Cách dạy rõ ràng.

- Chia nhiệm vụ thành phần nhỏ, đơn giản.

Yếu điểm:

- Cần nhiều thì giờ (30-40 giờ/tuần)

- Ảnh hưởng đến thời gian với gia đình

- Không giúp trẻ tự kỷ đáp ứng với hoàn cảnh mới

Các thành phần của mỗi hành vi là:

- Antecedent (tiền đề): Một đề nghị, yêu cầu được minh hoạ bằng lời nói hoặc động tác cơ thể.

- Hành vi: đứa trẻ đáp ứng.

- Kết quả: phụ thuộc vào hành vi là gì. Kết quả có thể bao gồm củng cố cho hành vi tốt, không đáp ứng được hoặc sửa hành vi sai (không trừng phạt).

Ví dụ:

a. Giáo viên nói: Em lấy cho cô búp bê lên (Antecedent).

Trẻ: làm chính xác (Hành vi).

Giáo viên: Vỗ tay (Kết quả).

b. Giáo viên: Em lấy cho cô quả banh (Antecedent).

Trẻ: Trẻ lấy quả banh nhưng ném banh đi (Hành vi).

Giáo viên: Nói với trẻ đó là hành vi sai, và sau đó yêu cầu trẻ đưa lại banh cho cô. Tiếp tục làm như vậy cho đến khi trẻ làm đúng yêu cầu thì giáo viên vỗ tay (kết quả).

Ngay khi một kỹ năng đã được học trong một môi trường có kiểm soát (ở đây là lớp học). Kỹ năng này sẽ được dạy ở nhiều tình huống khác nhau. Có một ý kiến cho rằng kỹ năng có thể được dạy trong môi trường tự nhiên. Nếu đứa trẻ học rất tốt màu sắc ở bàn học, bạn là giáo viên thì nên dẫn trẻ đi vòng quanh nhà và sau đó dạy lại kỹ năng trong môi trường tự nhiên. Ví dụ như: xanh lá cây = lá trên cây, xanh da trời = bầu trời, vàng = mặt trời, nâu = thân cây ...

IV - PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU HÒA GIÁC QUAN:

Trường chuyên biệt KhaiTrí đưa ra những phương pháp hỗ trợ cho trẻ Tự kỷ mà có các khó khăn trong giác quan, vận động, cơ lực và các kỹ năng thăng bằng.

Điều hòa xúc giác: Giáo viên thường sử dụng dụng cụ và dùng tay mát-xa, bạt lò xo, ván trượt, bóng cao su to, hồ nước thủy trị kiệu, hố chơi cát, lát trên 200 m2 sàn gỗ ngoài sân cho trẻ đi bằng chân trần, đi trên sỏi,... tất cả những thứ này được dùng để trẻ trở nên nhận thức hơn về cơ thể mình và có khả năng sử dụng cơ thể trong các cách khác nhau.

Điều hòa tiền đình bằng cầu có độ dốc uống lượng, banh to, xe đạp 4 bánh, 2 bánh...

Điều hòa thị giác bằng các loại đèn thảm, đèn cầu 7 màu...

V. PHƯƠNG PHÁP THỦY TRỊ LIỆU:

Đây là một hoạt động trị liệu có ý nghĩa hỗ trợ rất tích cực cho sự phát triển của trẻ tự kỷ. Trị liệu nước giúp trẻ tự kỷ giảm căng thẳng, giảm bớt những hành vi không mong muốn, tăng khả năng tương tác và giao tiếp. Nước có tác động tích cực đến giác quan của trẻ tự kỷ, tạo ra một môi trường an toàn cho trẻ.

VI. PHƯƠNG PHÁP ÂM NHẠC TRỊ LIỆU:

Mục đích của sự tương tác âm nhạc là gắn kết đứa trẻ vào quá trình tương tác, xây dựng sự mong muốn giao tiếp hơn là trở thành một phản ứng mang tính cơ học đối với sự mong đợi của người lớn. Cách tiếp cận này dựa trên sự tương tác giữa giáo viên và trẻ, chơi một cách tự nhiên với trẻ nhỏ. Người ta nhấn mạnh tới việc giúp trẻ phát triển dự định giao tiếp. Điều đó tập trung vào những gì trẻ có thể làm và phụ thuộc vào điều này. Cách này cũng cùng quan điểm với việc trị liệu chơi không định hướng, trong đó có thêm một nhân tố là âm nhạc nhằm giúp tăng cường giao tiếp và vai trò của trẻ trong suốt quá trình.

BAN GIÁM HIỆU

P/S: Trường giáo dục chuyên biệt khai trí